...Γιατί σκέφτομαι τόσο πολύ να επισκεφτώ τον οδοντίατρο μου;»

                                                       Της Ψυχολόγου

                                                  Στυλιανουδάκη Αντωνίας

  

                                          

…Περπατώντας στο δρόμο για την δουλειά, ξαφνικά αρχίζω να αισθάνομαι μια έντονη ενόχληση  μέσα στα στόμα μου. Αμέσως σκέφτομαι ότι με πονάει το δόντι μου. Προς στιγμήν προσπαθώ να το ξεπεράσω,  λαμβάνοντας υπόψιν ότι με περιμένει πολλή δουλειά στο γραφείο και  ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσω ένα σημαντικό meeting σήμερα με τους συνεργάτες μου. Η Ενόχληση όμως μέσα στο στόμα μου συνεχίζεται, ενώ αρχίζω να αγχώνομαι στη σκέψη ότι δεν έχω χρόνο να το διαχειριστώ και αυτό...Με τη σκέψη για το τι μπορεί να επακολουθήσει επισκεπτόμενος τον οδοντίατρο… αναλογίζομαι.. θα περάσει. Παίρνω ένα παυσίπονο για να με ανακουφίσει προς στιγμήν και να ξεχαστώ… όταν μετά από δυο ώρες, ο πόνος μέσα στο στόμα μου γίνεται όλο και πιο έντονος... αρχίζω να συνειδητοποιώ ότι χρειάζομαι επειγόντως… ένα ραντεβού με τον οδοντίατρο μου!

Πολλοί είναι εκείνοι στις μέρες μας  που αποφεύγουν την επαφή με τον οδοντίατρο, ενώ καταφεύγουν σε αυτόν όταν οι ίδιοι κρίνουν ότι  χρειάζονται έκτακτη βοήθεια, όσον αφορά τη στοματική υγεία των δοντιών τους. Αυτό συμβαίνει διότι από μικρή ηλικία, μέσα από το μηχανισμό μάθησης κοινωνικών προτύπων συμπεριφοράς, βιώνουμε τη συμπεριφορά του οδοντιάτρου (κυρίως μέσα από παλιές ελληνικές ταινίες και τον κινηματογράφο) απέναντι στον ασθενή, ως μια συμπεριφορά ελλιπούς αλληλεπίδρασης που θα μας προκαλέσει πόνο με διάφορα εργαλεία, βελόνα, τροχό κτλ., ενώ θα μας υποβάλει σε μια διαδικασία στην οποία εμείς θα νιώθουμε ότι δεν έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης.
Αποδεδειγμένα, ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων στην Ελλάδα καταφεύγουν για την οδοντιατρική τους φροντίδα στον οδοντίατρο, όντας σε έκτακτη ανάγκη, π.χ. ξαφνικό έντονο πόνο, περιοδοντίτιδα, σπάσιμο δοντιών, ένα άλλο ποσοστό επισκέπτεται τον οδοντίατρο μια φορά στα δυο χρόνια για προληπτικούς λογούς, καθώς και ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων σήμερα, βρίσκονται να είναι απόλυτα εξοικειωμένοι με τον οδοντίατρο, δίνοντας έμφαση στη σοβαρότητα της σωστής στοματικής τους υγιεινής.

Γιατί να επισκεφτώ τον οδοντίατρο;

Ωστόσο, ενώ στις μέρες μας η Επιστήμη της οδοντιατρικής έχει εξελιχτεί χρονικά με την εφεύρεση διαφόρων εργαλείων και εξοπλισμού, ώστε ο ασθενής να λαμβάνει ανώδυνα τη θεραπεία του μέσα στον οδοντιατρικό χώρο, υπάρχει ακόμη η λανθασμένη αντίληψη ή το κοινωνικό ιδεώδες όσον αφορά τη συμπεριφορά του οδοντιάτρου, που είναι βαθιά ριζωμένο στον ασυνείδητο νου μας ότι θα βιώσουμε έντονο πόνο από εκείνον κατά την οδοντιατρική μας θεραπεία.
Συγκεκριμένα, η πληροφόρηση, η διάγνωση κατά την  επίσκεψη μας στον οδοντίατρο όσον αφορά την οδοντιατρική μας φροντίδα κρίνεται απαραίτητη, εφόσον η πρόληψη της στοματικής μας υγιεινής (καθαρισμός από πέτρα, πρόληψη τερηδόνας από τροφές, σφραγίσματα κτλ) και αισθητικής (ορθοδοντική, λεύκανση,) φαίνεται να αντανακλά την ψυχική μας υγεία, βιώνοντας διάφορα καταθλιπτικά συμπτώματα λόγω έλλειψης φροντίδας Και λανθασμένης διατροφικής συμπεριφοράς από μέρους μας, συμπτώματα που αδυνατούμε αρχικά να αντιληφθούμε στον εαυτό μας.

Τι είναι αυτό που με αγχώνει;

Χαρακτηριστικά, πολλές φορές ακούμε από φίλους και γνωστούς τις φράσεις “φοβάμαι την ένεση”, “φοβάμαι τον οδοντίατρο ή το άκουσμα του τροχού”, εκφράσεις που αντανακλούν εικόνες που είτε έχουμε εντοπίσει κάπου ή αναπτύσσονται στο μυαλό μας μετά από έντονη σκέψη, βιώνοντας οπτικοακουστικά, εσωτερικά ερεθίσματα που λαμβάνουμε από εξωτερικούς χώρους( π.χ. το οδοντιατρικό ιατρείο ) και που με τη σειρά τους επηρεάζουν το συναισθηματικό μας κόσμο και τον εμπλέκουν σε μια διαδικασία φαύλου κύκλου αρνητικών συναισθημάτων όπως ταραχής, άγχους, φοβιών, αισθήματος φυγής, απειλής, κτλ, όντας ήδη ή όχι στον οδοντιατρικό χώρο.
Αυτό μας συμβαίνει διότι, αφενός μεν η σκέψη μας συνδέεται άμεσα με τη φαντασία μας, γεγονός που μας κάνει να βιώνουμε “εσωτερικά” γεγονότα (π.χ. τον οδοντίατρο να μας κάνει ένεση) χωρίς να έχουν γίνει στην πραγματικότητα, αφετέρου δε, αυτή η έντονη σκέψη αποτελεί για εμάς μια απειλητική ιδέα, η οποία μετατρέπεται σε φοβία, εφόσον το άγχος που βιώνουμε καθημερινά και που είναι δύσκολο να μας γίνει αρχικά αντιληπτό , μετατοπίζεται σε κάτι πραγματικό και εφικτό στο περιβάλλον μας, ώστε να μη χάσουμε την ψυχική μας ισορροπία.
Έτσι λοιπόν, όντας ασθενείς  ως ανθρωπινοί οργανισμοί είμαστε από τη φύση μας βιολογικά  φτιαγμένοι στο να αντιδράμε σωματικά σε εξωτερικά ερεθίσματα  όταν μας καταλαμβάνει ο φόβος, καθώς και να κατέχουμε μια υποκειμενική αντίληψη για το τι είναι αυτό που φοβόμαστε, π.χ. φοβάμαι την ένεση.

Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά συμπτώματα φοβικών ασθενών πριν, κατά την διάρκεια και μετά την αντιμετώπιση της οδοντιατρικής τους θεραπείας, καταγράφονται ως εξής:
•    Εφίδρωση
•    Ξηροστομία
•    Ξαφνικό πάγωμα
•    Ταχυκαρδία πριν την έναρξη της θεραπείας
•    Τάσεις Πανικού στην ιδέα της ένεσης, ή στον ήχο του τροχού
•     Επιθυμία για Σύντομη ολοκλήρωση της θεραπείας π.χ. σε μια επίσκεψη
•    Αποφυγή ολοκλήρωσης της θεραπείας
•    Αποφυγή  κλειστών χώρων μετά την επίσκεψη
•    Ελλιπής νοητική αντίληψη, κυρίως κατά τη διάρκεια της θεραπείας, π.χ. μνήμης, προσοχής και συγκέντρωσης.
•    Τάση λιποθυμίας

Ποια τα αίτια;

Το άγχος που βιώνουμε κατά την οδοντιατρική θεραπεία, και συνεπώς οι φοβίες που αναπτύσσονται, προέρχονται από γεγονότα που μας έχουν τραυματίσει ψυχικά, δεν έχουμε καταφέρει να λύσουμε, ή δεν καταφέραμε ποτέ να αποκτήσουμε τον έλεγχο συγκεκριμένων καταστάσεων (είτε φανταστικών είτε υπαρκτών) με αποτέλεσμα να μεταθέσουμε το άγχος μας σε ένα ερέθισμα για να αποφύγουμε να τελέσουμε μια συμπεριφορά, η όποια θα μας αγχώσει ιδιαίτερα. Συγκεκριμένου τύπου φοβίες ενδέχεται να ξεκινούν μέσα από το στενό οικογενειακό μας περιβάλλον, ενώ ο φόβος μπορεί να επικεντρώνεται στη σωματική απειλή του ατόμου που έχει υπάρξει μάρτυρας σε κάποιο περιστατικό πνιγμού από φαγητό , ή στη θέα μιας ένεσης κτλ), καθώς και στην πιθανότητα να χάσουμε τον έλεγχο του εαυτού μας υπομένοντας το συγκεκριμένο φόβο. Εντούτοις, θα λέγαμε ότι τα αίτια οφείλονται  εξίσου σε κοινωνικούς, βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες.

Πώς καταλαβαίνω ότι χρειάζομαι βοήθεια;

Συνεπώς, ο φοβικός ασθενής ενδέχεται να βιώνει έναν έντονο αλλά και επίμονο φόβο ως προς ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση κάθε φορά. Ωστόσο, ο οδοντιατρικός ασθενής ενδέχεται να γίνει φοβικός στο βαθμό που η ψυχοπαθολογία του επηρεάζεται αρνητικά εμποδίζοντας τη λειτουργικότητα του , γεγονός που του προκαλεί δυσκολία ως προς την αντιμετώπιση των φοβιών του σε σχέση με τη θεραπεία του. Σε περίπτωση λοιπόν, που ο ασθενής επηρεαστεί σε παθολογικό επίπεδο βιώνοντας έντονα ψυχοσωματικά συμπτώματα, εμμονές ή επιμονές φοβίες συγκεκριμένων αντικειμένων ή καταστάσεων, τότε χρήζει ψυχοθεραπευτικής αντιμετώπισης αυτού του φοβικού ερεθίσματος που ο ίδιος βιώνει, εφόσον βιώνει έναν παράλογο φόβο στην παρουσία ή στην αναμονή της συνάντησης με κάποιο συγκεκριμένο οδοντιατρικό εργαλείο ή θεραπευτική κατάσταση στην όποια εμπλέκεται.

Η σχέση μου με τον οδοντίατρο

Η σχέση μας με τον οδοντίατρο αποτελεί μια σχέση εμπιστοσύνης, η όποια ναι μεν είναι δύσκολο να χτιστεί από τη μια μέρα στην άλλη, οφείλουμε ως ασθενείς να τη διαχειριστούμε. Γι' αυτό το λόγο,
•    Γνωρίστε από κοντά τον οδοντίατρο σας, ρωτώντας για την επαγγελματική του δραστηριότητα και την εμπειρία του πάνω στο αντικείμενο του.     Αυτό θα σας κάνει να νιώσετε περισσότερο ασφαλείς μαζί του.
•     Απευθυνθείτε στον οδοντίατρο που μπορεί να σας βοηθήσει π.χ. γναθοχειρουργό, αισθητικό κτλ, ανάλογα με το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. Ο κατάλληλος οδοντίατρος μπορεί να μας δώσει το αποτέλεσμα που εμείς επιθυμούμε, καθώς και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για το τι πάμε να κάνουμε.
•    Εάν χρειαστεί, ζητήστε να σας ξεναγήσει στον οδοντιατρικό χώρο, αυτό ίσως σας χαλαρώσει στην ιδέα διαφόρων φοβικών ερεθισμάτων (φανταστικών ή υπαρκτών).
•    Μη διστάσετε να ρωτήσετε λεπτομέρειες για την θεραπευτική διαδικασία, ένας σωστός οδοντίατρος θα σας ενημερώσει πλήρως, λύνοντας κάθε απορία σας ώστε να γνωρίζετε αυτά που χρειάζεται και να μην σας αγχώνει. Επίσης, αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώσετε ότι μπορείτε να αποκτήσετε τον έλεγχο της κατάστασης.
•    Ρωτήστε για το κόστος της θεραπείας ώστε να ξέρετε πώς να το διαχειριστείτε. – ίσως η θεραπεία σας κρατήσει κάποιο χρονικό διάστημα.
•    Συμφωνήστε για την έναρξη της θεραπείας σας με τον οδοντίατρο σας, όταν εσείς νιώσετε έτοιμοι ότι μπορείτε να αντιμετωπίσετε, αφού έχετε λύσει όλες σας τις απορίες. (π.χ. μέρα, ώρα, χρονική περίοδο)
•    Εφόσον τα φοβικά σας συμπτώματα επιμένουν να υπάρχουν, απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας- θεραπευτή ώστε να σας βοηθήσει να απεγκλωβιστείτε από το αίσθημα του πόνου και των φοβικών ερεθισμάτων.

Αντιμετώπιση

Δεδομένου ότι η οδοντιατρική φροντίδα έχει σκοπό τη στοματική μας υγιεινή και την πρόληψη, μπορεί να περιλαμβάνει, ανάλογα με την περίπτωση, και μια διαδικασία που μας προκαλεί πόνο σε συνειδητό επίπεδο και είναι δύσκολο πολλές φορές εμείς να διαχειριστούμε, εφόσον μας καθηλώνει σε μια καρέκλα όπου εμείς δεν είμαστε πρωταγωνιστές αυτής της κατάστασης. Επιπλέον, η συνειδητότητα του εαυτού μας δίνει μια ‘Α αίσθηση για τον πόνο που μπορεί να βιώσουμε, χωρίς να έχουμε τις κατάλληλες οδηγίες για το πώς να πράξουμε για τον εαυτό μας.

Ωστόσο, η διαχείριση φοβιών κατά την οδοντιατρική θεραπεία κρίνεται θεραπευτικά απαραίτητη, εφόσον  ο ασθενής βοηθάται  στη  λογική  εξήγηση  συγκεκριμένων  ερεθισμάτων  είτε εσωτερικών  είτε  εξωτερικών  που  τον  αγχώνουν  ιδιαίτερα   και   του δημιουργούν έντονο φόβο ,ενώ ανακαλύπτει τα βασικά αίτια  αυτών.  Η συστηματική  απευαισθητοποίηση  του  φοβικού  ερεθίσματος βοηθά το άτομο σταδιακά να αποκτά τον έλεγχο της κατάστασης ή του αντικείμενου που τον φοβίζει, ενώ έρχεται κάθε φορά αντιμέτωπο με αυτό. Μέσω της βοήθειας του θεραπευτή, το άτομο μαθαίνει να μην εξαναγκάζει τον εαυτό  του να υπομένει τον φόβο που του προκύπτει σαν ιδέα, ενώ η ένταση  του  φόβου  σε  σχέση  με  τον  χρόνο,  χώρο, αντικείμενα  που  υπάρχουν,  ελαττώνεται στο ελάχιστο, αποκτώντας ξανά την ψυχική ισορροπία του ατόμου. Στο τέλος της ημέρας, αυτό που θα καταφέρουμε θα είναι όχι μόνο πώς να μάθουμε να διατηρούμε την ψυχική μας ισορροπία σε σχέση με διάφορα φοβικά ερεθίσματα, αλλά και το πόσο σημαντικό είναι να μάθουμε να φοράμε ένα όμορφο χαμόγελο, κάθε φορά, που θα αντανακλά την ψυχική μας υγεία.